Can KDE Konquer the World?

New Project: Kool Desktop Environment (KDE)

Can KDE Konquer the world? Zullen we over een tijdje de statistieken raadplegen, waarin vermeld staat dat KDE de grote runner up is van de desktopomgevingen? Laten we de vraag iets anders verwoorden: KDE is ambitieus. KDE4 laat een desktopomgeving zien, die intrigeert. KDE4 maakt de port naar Windows. KDE wil zijn vleugels verder uitslaan naar (schijnbaar) onbereikbare gebieden. Gaat het KDE lukken om de desktopmarkt te veroveren?

Uit de oude doos

In de tijd dat een hardeschijf met 1GB onmogelijk vol te krijgen was en jouw pc met 64MB RAM-geheugen al je klasgenoten tot jaloersheid bracht, rijpte er in de brein van Matthias Ettrich het idee om een GUI te maken voor Linux.

We schrijven het jaar 1996, in de maand oktober, de veertiende dag van die maand. Het was de tijd dat Microsoft de wereld veroverde met Windows 95, de grafische desktops van Mac OS al naam gemaakt hadden en Linux nog een obscuur besturingssysteem van hackers was. Op het wereldwijde web verscheen er toen in een nieuwsgroep de volgende titel: "New Project: Kool Desktop Environment. Programmers wanted!" Zie daar: de conceptie van KDE.

Ettrichs ideetje

Het idee van Matthias was goed! KDE moest het project worden om boven op het X-Window System een GUI te bouwen. Zijn officieuze mission statement was heel bescheiden te noemen:

Wat Ettrich voor ogen had was een leuke werkomgeving voor de huis- tuin- en keukengebruiker. Die gebruikers doen geen gekke dingen en moeten niet geconfronteerd worden met lastige zaken. Ze moeten kunnen surfen, een briefje kunnen typen en een spelletje kunnen spelen. Niet meer, niet minder.

C-K Wechsel

Van Duitsers hoef je niet direct te verwachten dat ze geweldig veel verstand hebben van de Engelse taal, maar om het woord ‘cool’ te verminken naar ‘kool’, komt toch wel knullig over. Of niet?
Het zou inderdaad te makkelijk zijn om te beweren dat Matthias Ettrich deze ‘fout’ per ongeluk had gemaakt. Maar niets is minder waar. De K van KDE was eigenlijk een ‘letterspeling’ op het veel minder bekende CDE: Common Desktop Environment. Toch werd al vrij snel besloten dat het niet meer cool was om K voor Kool te laten staan; het werd (en is nog steeds) gewoon K. Een meer filosofische oplossing werd gevonden in de opvatting dat de letter K vooraf gaat aan de letter L(inux). Hoe dan ook, de letter K werd kenmerkend voor alle KDE-applicaties en KDE-gerelateerde zaken.

KDE 1, 2, 3

Goed, je hebt dus Linux, je krijgt X aan de praat, maar van de pracht en praal, die Windows en Mac OS al gepresenteerd hebben, mag je alleen maar dromen. Dan is het een hele lange weg om een GUI te creëren, die tenminste ‘on par’ is met de grote jongens. In vogelvlucht passeren hier de drie mijlpalen van KDE de revue.

KDE 1.0: ja, het lukt!

De wereld kon met KDE 1 kennismaken op 12 juli 1998. De GUI kwam veel overeen met Gnome: je had een taakbalk en een menubalk en een overhead aan icoontjes. Met de bekende vier desktops had het iets nieuws ten opzichte van bijvoorbeeld Windows 98. Was het mooi? Nee, maar het werkte!

KDE 2.0: Windows als voorbeeld.

Op 23 oktober 2000 zag KDE 2.0 het daglicht. Gebruiksgemak staat voorop en Windows 98 SE was razend populair, om maar niet te spreken over de opkomst van Windows 2000! Populariteit en gebruikersgemak liggen dicht bij elkaar. KDE begon daarom steeds meer op Windows te lijken, er kwam een startknop in de menubalk en de taakbalk verdween. De kleuren waren grijs met een blauwe titelbalk. Waar kenden we dat toch van?

KDE 3.0: En nu uitbouwen…

KDE veranderde van nummer 2 naar nummer 3 op 3 april 2002. Eigenlijk was KDE 3 qua vernieuwingen niet zo heel bijzonder. KDE werd vooral uitgebouwd en het werd mooier. De vergelijking met Windows blijkt ook een sterk argument om pc-gebruikers te verleiden om ook eens Linux te gebruiken. Het lijkt namelijk best wel veel op Windows. Maar toch begint het artwork van KDE steeds meer zijn eigen stijl te krijgen.

KDE’s huidige missie

De ontwikkelaars van KDE willen hun ogen gericht houden op de eindgebruiker en proberen dat uit te werken in verschillende ideeën en initiatieven. Een aantal van die statements zijn:

• Een "mooi" eigentijds bureaublad;
• Complete netwerktransparantie en minimale behoefte voor configuratie;
• Een geïntegreerd hulpsysteem, waarbij een geschikte en consistente toegang wordt verleend voor hulp bij het gebruiken van het bureaublad en de toepassingen;
• Consistente ‘look and feel’;
• Gestandaardiseerde menu’s, werkbalken, keybindings, kleurenschema’s, et cetera;
• Internationalisering: KDE is in meer dan 50 talen te verkrijgen;
• Gecentraliseerde, consistente, dialoogondersteunde bureaubladconfiguraties;
• Tal van bruikbare KDE-toepassingen;

De geschiedenis van de eerste drie versies van KDE laten zien dat KDE inderdaad gebruiksvriendelijk is gebleken, maar niet altijd de innovatie kon laten zien die Linux-gebruikers kon overtuigen om KDE hun standaarddesktop te laten zijn. In het voorjaar van 2007 werd het echter duidelijk dat KDE alle grijsheid van zich af wilde werpen: KDE 4 Alpha werd aan het wereldwijde web getoond.

KDE 4

Het was lang wachten op KDE4. Tussen 2002 en 2007 werd KDE 3 verder aangepast en uitgebouwd. Een mooie periode van stabilisatie, waarin het met Gnome de desktopmarkt van Linux domineerde.
Op 11 januari van het jaar 2008 gaf KDE de eerste uitgave uit de KDE4-telg uit. Het was een complete rewrite en vernieuwing op basis van de Qt4-grafische toolkit. Men mag gerust zeggen dat deze versie een flop was. De 4.0-reeks bestond uit weinig meer dan een desktop met wat basisapplicaties, het was verre van de complete *NIX-desktopomgeving zoals men gewend was van versie 3.5 van KDE. Als laatste druppel die de emmer deed overlopen zat de 4.0-reeks vol met bugs en crashes waardoor de meeste mensen KDE4 links lieten liggen.

De ontwikkelaars van KDE wist de community echter te vertellen dat versie 4.0 geen volwaardige KDE4 is, KDE4 zal met grote tussenstappen ontwikkeld worden, waarbij men een complete, goed functionerende versie pas veel later moet verwachten. Versie 4.0 was meer een technologische preview of een ontwikkelplatform. Met versie 4.1 moet KDE4 geschikter zijn voor de eindgebruiker, alhoewel deze versie nog verre van compleet is.

Op het eerste oog doet KDE4 aan als de desktop, die het glossy zwarte thema van Windows rücksichtlos heeft overgenomen… Dat was jammer, maar te verwachten. De applicatieschermen kregen echter steeds meer het uiterlijk van Mac OS X. Weer een rip off? Wanneer je alleen op het uiterlijk afgaat, dan zal die indruk zeker blijven hangen.

Het meest kenmerkende van KDE blijkt echter niet in de looks te zitten. De grootste en meest belangrijke veranderingen zitten in de ‘feeling’. Toegegeven: KDE 4 lijkt nog steeds op Windows, maar op een aantal punten zijn er verbeteringen en vernieuwingen te herkennen, die doen verraden dat KDE verder is gegaan dan Windows.

De widgets zijn bijvoorbeeld over het hele scherm te positioneren. Het is ook de bedoeling dat deze widgets het bureaublad vullen. Het is wel mogelijk om links en icons op het bureaublad te plaatsen, maar daarvoor heb je in principe het startmenu, waarbij je gelijk je favoriete programma’s bij de hand hebt, en de taakbalk. De widgets laten gewoon zien waar je om vraagt en zijn naar wens te verplaatsen of met een eenvoudige klik te verwijderen.

Het hele idee is dat je bureaublad eenvoudig in te stellen en te gebruiken is. Het startmenu is daarom niet overmatig gevuld, maar ziet er aanvankelijk eenvoudig uit: een paar favoriete applicaties en een viertal tabs, waarbij andere functies, zoals het afsluiten van je pc, worden gegeven. Prominent aan de bovenkant van het startmenu is een zoekveld geplaatst. Gek genoeg leert het gebruik van KDE bij Linux dat er niet verwacht wordt dat je alle programma’s kent of gebruikt. Het is gewoonweg aanwezig en mocht je het willen gebruiken, dan is het met een simpele zoekopdracht tot je beschikking.

Het standaardstartmenu biedt de optie om een aantal applicaties als snelkoppelingen al vast weer te geven. De ruimte is echter beperkt! Ook niet zo’n slecht idee, trouwens: bij normaal pc gebruik worden er maximaal tien programma’s met grote regelmaat gebruikt, terwijl andere programma’s veel minder frequent geopend worden. Meer ruimte voor snelkoppelingen is er daarom ook niet nodig.

De lijst is eenvoudig aan te passen naar de wensen van de gebruiker. In dat opzicht is het prettiger om met dat menu te werken dan bijvoorbeeld met het Windows-menu van XP of de boomstructuren bij Gnome. Bij die menu’s ben je altijd verplicht om tenminste twee keer te klikken, voordat je bij je gewenste link bent. Om maar niet te spreken over de tijd, die je nodig hebt om de juiste link te vinden. Een zoekopdracht naar de gewenste applicatie, zoals dat in KDE4 en Windows Vista mogelijk is, hetzij op naam, hetzij op omschrijving, biedt daarmee in relatief korte tijd een snelle oplossing, die bovendien gemakkelijk te bookmarken is voor later gebruik.

Het navigeren door KDE, foto’s, muziek en bestanden wordt zoveel mogelijk gedaan met behulp van de muis. Het selecteren van meerdere bestanden hoeft bijvoorbeeld niet meer met behulp van de control-toets, maar wordt met een muisklik gedaan. Met behulp van een vinkje bij het bestand zie je in één oogopslag welke bestanden je geselecteerd hebt. Het toetsenbord wordt teruggebracht tot waar het voor bedoeld is: cijfers en letters invoeren.

Wie een beetje met KDE4 vertrouwd is, merkt al snel op dat KDE verder gaat waar Windows (ook Windows Vista) het voor gezien laat. Met minimale systeemeisen komt er al een prachtig bureaublad voor je neus, waar je gelijk mee aan de slag kunt gaan. Je bureaublad is geen verzameling van icoontjes, maar geeft met alle widgets de mogelijkheid om dat beeldscherm echt gezellig te maken. En dat alles in een paar muisklikken.
KDE4 wil de gebruiker zoveel mogelijk weghouden van lastige zaken. Het gebruik moet intuïtief en simpel zijn. Een gebruiker moet niet de weg kwijt raken in lastige menustructuren of instellingswizards, maar moet met een paar muisklikken zijn doel bereikt hebben. Die ervaring willen ze niet beperkt houden tot Linux, maar ook overbrengen naar Windows en Mac OS X.

KDE en Windows

De overstap van Windows naar Linux is al niet gemakkelijk… En de overgang van Linux naar Windows evenmin! Hoe kun je die kloof het gemakkelijkst overbruggen? "De oplossing is altijd simpel." Een GUI als KDE, die al veel overeenkomsten heeft met de GUI van Windows, heeft alleen als groot verschil dat de meestgebruikte applicaties niet met elkaar overeenkomen. Vandaar dat KDE sinds versie 4 ervoor gekozen heeft om een port voor KDE-applicaties te maken naar Windows. Resultaat: je favoriete KDE-applicaties zijn gebruiksklaar voor Windows.

Maar bereik je hiermee ook een groter publiek?
Het moet gezegd worden dat KDE voor Windows een enorme rijke verzameling aan goede programma’s is. Misschien zelfs wel te veel. Inmiddels is ook de installatie peanuts. Waar je vorig jaar nog uren werk had aan de installatie van een paar brakke geporte KDE-applicaties, ben je tegenwoordig (inclusief een snelle internetverbinding) in een kwartiertje al klaar en heb je gelijk een grote hoeveelheid aan goede, werkzame applicaties aan je Windows-installatie toegevoegd.

Ik zou zo een aantal argumenten kunnen geven om KDE op Windows te installeren (gratis, goed en uitgebreid pakket, compleet, geschikt voor jong en oud, intuïtief, etc.). Tegelijkertijd mis ik toch de ‘KDE-experience’… KDE is uiteindelijk een desktopomgeving en niet een hoop applicaties bij elkaar!

Als je dan de KDE applicaties in Windows opent, is er toch die teleurstelling dat je weliswaar het gemak van die programma’s hebt, maar dat de experience daarin totaal verloren gaat. Daarmee is KDE voor Windows een schrale troost voor Linuxgebruikers. Wanneer zij toch gebruik moeten maken van Windows, hebben ze tenminste de vertrouwde KDE toepassingen ter beschikking.
Voor een Windowsgebruiker is KDE eigenlijk alleen maar het zoveelste pakket met allerhande applicaties.

Dan is het ondanks alle goede argumenten de vraag of iemand de moeite zou nemen om KDE eens te proberen op zijn Windows-machine. Ik persoonlijk denk niet dat iemand snel overtuigd zal zijn om zo’n uitgebreid pakket te installeren. Wat moet je er allemaal mee? Het is slechts een pakket met alternatieven naast alles wat je ook voor Windows kunt verkrijgen, al dan niet tegen betaling…

Resumerend is dat weer zo’n punt bij KDE: je hebt dan wel alles tot je beschikking, maar niet alles hoeft gebruikt te worden. Niet meer en niet minder. De volledige KDE-ervaring doe je daarom niet met Windows op; daarvoor zul je toch echt KDE4 in een Linuxomgeving gezien moeten hebben.

Van Kool Desktop Environment naar Kool Desktop Ex

De geschiedenis en het verhaal van KDE laat een desktopomgeving zien, waarbij men van Linux als lelijk eendje in de beginjaren het grafisch geweld van Windows en Mac OS heeft geëvenaard. Met KDE4 durf ik zelfs te stellen dat KDE met de desktopervaring, zoals die bij Windowgebruikers het meest bekend is, Windows voorbijgestreefd is.

KDE laat zien wat in de laatste anderhalf jaar van steeds groter belang is geworden: ‘Experience’. Het gaat er niet alleen meer om dat het ‘werkt’ of dat het ‘kan’, maar de gebruiker wordt veel meer dan ooit centraal gesteld. Iets wat overigens in Mac OS X al veel langer het geval is. Toch biedt KDE daarin een meerwaarde. Ze vormen beiden een brug tussen het computerscherm als werkveld en de computerscherm, dat deel uitmaakt van je werk- en privéruimte. Daarin vind ik dat zelfs de ontwikkelaars van Mac OS X zelfs nog wat kunnen leren. Een bureaublad is niet meer een verzameling met menu’s, links en icoontjes, maar kan mooi zijn (niet alleen door de achtergrond) en functioneel door er alleen al naar te kijken.

Met KDE4 houden de KDE-ontwikkelaars vast aan de basisprincipes, die ooit door Ettrich in meer of mindere mate zijn verwoord: gewoon een mooie omgeving zonder lastige zaken, waarbij de gebruikers lekker kunnen mailen, surfen, tekstverwerken en een spelletje kunnen doen.
In dat opzicht heeft KDE absoluut een mooi startpunt voor de toekomst. KDE4 is gedurfd en verwees de voorgaande edities naar het bejaardenhuis. KDE4 wil een nieuw tijdperk (in ieder geval voor KDE) aankondigen: eenvoudig, mooi en stabiel. Aan dat laatste wordt nog hard gewerkt.

Is de toekomst dan één grote zonnestraal? Nee, want de KDE-experience kan eigenlijk alleen behaald worden door Linux te gebruiken. Hoe je het ook wendt of keert: Linux is momenteel nog een besturingssysteem, dat in de desktopwereld weliswaar een interessante, maar vooral een minimale rol speelt en bovendien voornamelijk op zakelijk gebied en bij een handvol enthousiaste thuisgebruikers.

Maar KDE4 zoekt een veel breder publiek op. Iedereen van jong tot oud moet KDE kunnen gebruiken! Maar daarvoor moeten mensen toch eerst de kloof tussen Windows en Linux overbruggen. KDE voor Windows is daarom wel een leuk project, maar zal niet dezelfde bevrediging geven als KDE in Linux. Daarmee zal het grotere publiek niet over de lijn getrokken worden. Het is te hopen dat de ontwikkeling van KDE niet alleen grote populariteit in de marge zal houden, maar dat ook bij andere desktopomgevingen de principes van KDE serieus genomen worden.

Can KDE Konquer the World? In ieder geval niet op korte termijn. Het heeft zeker wel de potentie om de harten te stelen van veel mensen. Bij het zien van en werken met KDE is mijn hart zeker sneller gaan kloppen! Maar vooralsnog maakt onbekend onbemind. Zonder de marketingelegantie van Apple en het marktaandeel van Microsoft blijft KDE slechts een GUI met potentie: een talent dat maar niet door wil breken…