In november 2023 voer het Russische spionageschip Eagle S, een omgebouwde olietanker, twee uur boven een cruciale telecommunicatiekabel in de Noordzee, ten noorden van Terschelling.
Dat meldt NRC. De Eagle S is onderdeel van de zogenoemde Russische schaduwvloot. Die bestaat uit oudere schepen die Russische olie vervoeren en die men ook vaak voor spionagedoeleinden gebruikt. Volgens bronnen is het schip uitgerust met zend- en ontvangstapparatuur. Ook beschikt het mogelijk over sensoren om NAVO-activiteiten te monitoren. De specifieke telecommunicatiekabel die het schip boven Terschelling passeerde verbindt Europa met de Verenigde Staten. Die beschouwen de verbinding als kritieke infrastructuur.
Gecoördineerd patroon van aanvallen
De bemoeienis van Russische schepen met onderzeese infrastructuur is niet nieuw. Het incident volgt op eerdere sabotageacties, zoals de beschadiging van zeekabels tussen Finland en Estland in december 2023. De Zweedse en Estse inlichtingendiensten hebben al vaker gewaarschuwd voor het gebruik van civiele schepen voor spionage en sabotage. EU-buitenlandchef Kaja Kallas wees recent op een gecoördineerd patroon van aanvallen gericht op Europese digitale en energie-infrastructuur.
Het monitoren van schepen zoals de Eagle S is complex. Met name omdat ze onder verschillende vlaggen varen en eigendom zijn van anonieme bedrijven. De Eagle S vaart onder de vlag van de Cookeilanden en is geregistreerd bij een firma in Dubai.
De Nederlandse marine houdt doorgaans Russische onderzoeksschepen in de gaten. Het volgen van schaduwschepen zoals olietankers is veel moeilijker vanwege de omvang van de scheepvaart. Bovendien liggen veel kritieke installaties, zoals windparken en kabels, buiten territoriale wateren, waar toezicht en handhaving beperkt zijn.
Strategisch risico
Hoewel er geen directe sabotage van Noordzeekabels is vastgesteld, neemt de dreiging toe naarmate de spanningen in de regio escaleren. Volgens experts zoals Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen, vormt de aanwezigheid van Russische schepen een strategisch risico. Hybride aanvallen namen sinds de intensivering van het conflict in Oekraïne in frequentie toe. Dit komt mede doordat Oekraïne wapens ontving waarmee het doelen diep in Rusland kan treffen. Sinds oktober 2023 zijn er al meerdere kabels in de Oostzee beschadigd.
De NAVO ondernam inmiddels stappen om de beveiliging van Europese wateren te versterken. Nederland stuurde het marineschip Zr.Ms. Tromp uit om als vlaggenschip van een NAVO-vloot op te treden. Toch blijft het lastig om sabotage volledig te voorkomen. Het juridisch principe van vrije zeeën beperkt de mogelijkheden om in te grijpen. Daarnaast benadrukken experts dat zelfs forensisch onderzoek, zoals dat voorgesteld wordt voor de locatie boven de trans-Atlantische kabel, complex blijft door het gebrek aan directe bewijslast.
Betere beveiliging noodzakelijk
De incidenten met de Eagle S onderstrepen hoe kwetsbaar de Europese infrastructuur is voor hybride oorlogsvoering. Hoewel directe sabotage in de Noordzee een serieuze escalatie zou betekenen, blijft de dreiging reëel. De infrastructuur op zee, zoals kabels en windmolens, is al volledig in kaart gebracht door Rusland, wat benadrukt hoe dringend betere beveiliging nodig is.