ASML heeft in 2024 een essentieel onderdeel voor chipmachines verkocht aan een Chinese militair onderzoeksinstituut. De leveringen roepen vragen op over de effectiviteit van Nederlandse exportcontroles, terwijl de overheid stelt dat niet alle onderdelen vergunningplichtig zijn.
Dat blijkt uit onderzoek van Nieuwsuur. Het onderdeel kwam terecht bij het 24e Onderzoeksinstituut van de China Electronics Technology Group Corporation (CETC). Deze staatsentiteit wordt door de Chinese overheid aangeduid als een militair-industriële groep en ontwikkelt hoogwaardige defensietechnologie voor raketsystemen en drones.
Het instituut in Chongqing herbergt volgens eigen brochures het enige nationale laboratorium voor militaire computerchips in China. Ook werkte het mee aan het Chinese ruimtevaartprogramma Shenzhou en het Tiangong-ruimtestation.
Ook DUV-machine naar quantuminstituut
Daarnaast leverde ASML op 5 februari 2024 een Deep UV lithografiemachine (DUV) aan de Shenzhen International Quantum Academy. Dit instituut doet onderzoek naar quantum sensing, een techniek voor zeer nauwkeurige metingen.
De MIVD waarschuwt expliciet voor Chinese interesse in quantum sensing. De technologie is militair inzetbaar, bijvoorbeeld voor kwantumradars om onderzeeboten te detecteren. “Het staat buiten kijf dat dit gevoelige technologie is”, zegt Rem Korteweg van Instituut Clingendael tegen Nieuwsuur.
Welk type DUV-machine het instituut ontving, kon Nieuwsuur niet vaststellen. Ook is onduidelijk of ASML vooraf toestemming van het ministerie van Buitenlandse Zaken nodig had.
ASML wil niet ingaan op individuele klanten. Het bedrijf schrijft zich strikt te houden aan alle geldende wet- en regelgeving. “Het lijstje dat jullie met ons deelden bevat oudere, generieke onderdelen en materialen die niet onderhevig zijn aan enige vergunningplicht”, aldus het bedrijf over de berichtgeving van Nieuwsuur.
Volgens ASML gaat het om oude technologie waarmee niet de meest geavanceerde chips gemaakt kunnen worden. Het bedrijf stelt verder dat leveranciers niet zelf kunnen inschatten of een Chinese chipfabrikant onder een exportcontroleregime moet vallen. “Nationale veiligheid is een verantwoordelijkheid van overheden.”
Onderdelen wel nodig
Het ministerie van Buitenlandse Zaken noemt export naar de Chinese defensie-industrie “om meerdere redenen onwenselijk”. De AIVD en MIVD waarschuwen al langer dat China de grootste bedreiging vormt voor de Nederlandse economische en kennisveiligheid. Ook werkt China militair samen met Rusland en leveren Chinese bedrijven goederen voor de Russische oorlogsindustrie.
Toch geldt niet voor alle hoogtechnologische goederen een vergunningplicht. “Alle onderdelen zijn nodig om een machine te laten functioneren, maar niet alle onderdelen hebben een cruciale/strategische rol”, aldus het ministerie. Voor producten zonder vergunningplicht geldt geen controle.
Meer Chinese klanten op sanctielijsten
Uit het onderzoek blijkt verder dat ASML in 2024 producten verkocht aan chipmaker GTA Semiconductor. Dat bedrijf is onderdeel van CEC, dat de Chinese overheid dan weer een militair-industriële groep noemt.
Ook chipmakers Si En (Qingdao) en SMBC, onderdeel van SMIC, waren klant bij ASML. Deze bedrijven worden door de Amerikaanse overheid in verband gebracht met leveringen aan de Chinese krijgsmacht en staan op Amerikaanse sanctielijsten. Nieuwsuur kon niet vaststellen in welke eindproducten de chips belanden die met de ASML-machines worden gemaakt.