TU Delft: aanscherping kennisveiligheid kan Nederland niet alleen

Vorige week berichtte Bloomberg dat minister Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap veel meer onderzoekers van buiten de EU wil laten screenen. De doelstelling: gevoelige informatie vanuit universiteiten niet door te laten spelen naar landen als China, Rusland en Iran. De geplande aanscherping kan echter rekenen op gemengde reacties bij Peter Weijland, programmadirecteur kennisveiligheid aan de TU Delft.

Sensitieve informatie is van alle tijden, maar gezien de huidige spanningen tussen Nederland en China is het onderwerp een stuk actueler geworden onder politici. Eveneens hebben incidenten als het stelen van ASML-data door een Chinese ex-medewerker ervoor gezorgd dat de noodzaak voor extra ‘background checks’ en beperkte toegang evident is.

Speculatieve ondertoon

In gesprek met Techzine kaart Weijland aan dat het Bloomberg bericht er een “speculatieve ondertoon” op nahoudt. Hij stelt dat het beleid dat minister Dijkgraaf aan het voorbereiden is, wel erg direct vertaald is naar China in de berichtgeving. Hoewel de spanning met China namelijk wel is toegenomen de laatste jaren, is de roep naar meer kennisveiligheid breder dan alleen zorgen over Beijing. De positie van China als “wetenschappelijke grootmacht” is al langer bekend. Daardoor is screening van onderzoekers buiten de EU ook relevanter voor China, constateert Weijland. “De screening is echter gericht op alle landen buiten de EU omdat informatie ook via andere landen op ongewenste plaatsen terecht kan komen,” laat hij weten.

De TU Delft mag momenteel veel zelf bepalen in de voorzorg die het neemt om gevoelige data te bewaren. Niet al te gek, omdat de universiteit studierichtingen aanbiedt die al voor de helft dergelijke gegevens bevatten. Wat Peter Weijland aanmoedigt, is dat minister Dijkgraaf gaat afbakenen welke kennisgebieden specifiek onder de verhoogde screeningseisen vallen. Deze lijst is momenteel nog onder embargo, maar zou net vóór of net na de zomer bekend moeten worden.

Zorgen

Voor de TU Delft bestaat er wel een aantal zorgen over de geplande screening-procedure. Zo is de schaal momenteel nog erg beperkt: het betreft onderzoeksrichtingen rondom nucleaire wetenschappen en rakettechnologieën. De vraag is of het wel haalbaar is om veel meer curricula onder deze controle te laten vallen. “Ik vrees voor lange wachttijden bij de overheid en daarmee afname van de aantrekkingskracht van de TU Delft als topuniversiteit.” Immers hoopt de TU Delft die reputatie met bijbehorend toptalent vast te houden, waar een aantal USP’s (unique selling points) voor vereist zijn. Denk aan een soepel traject van huisvesting en werkvergunningen. Het gaat hier om honderden onderzoekers van buiten de EU die jaarlijks in Delft neerstrijken.

Het andere groot zorgpunt: het feit dat het hier om alleen een Nederlandse wet lijkt te gaan. Weijland spreekt de vrees uit dat ons land daarmee een “Alleingang binnen Europa” bewandelt dat de concurrentiepositie voor ons onderzoek onderuit kan halen.

Al voorzichtig

Hoewel universiteiten op autonome basis veel gevoelige informatie bewaren, is ook de controle bij samenwerking met bedrijven van cruciaal belang. Zo gaat ASML de samenwerking met TU Eindhoven versterken, onder andere door de bouw van een gloednieuwe onderzoeksfaciliteit. Dit is de meest in het oog springende samenwerking, maar technische universiteiten houden er talloze verbanden met het bedrijfsleven op na. “Bedrijven stellen al eisen,” constateert Weijland. Vrij logisch, omdat het doorspelen van gevoelige informatie bij die partijen ook nog eens het winstoogmerk kan aantasten. Screening is daarbij al lang nodig, om zaken als IP-diefstal te voorkomen.

Het lijkt erop dat de huidige spanning met China een aanjager is om een stuk zorgvuldiger om te gaan met kennisveiligheid. Toch heeft men bij de TU Delft deze kwestie al langer in de smiezen, die niet meer “vaag en ingewikkeld” moet zijn. Laten we wat dat betreft de les trekken om informatiebescherming los te zien van eventuele spanningen met bepaalde natiestaten, die telkens weer het stokje aan een ander zullen overdragen. Wie data wil weghouden bij Beijing, kan beter een algemeen plan op poten zetten.