Project Beethoven in de knel, maar ASML vertrekt niet

Project Beethoven in de knel, maar ASML vertrekt niet

Met ‘Project Beethoven’ wil de Nederlandse overheid chipbedrijven behouden. De plannen dreigen in het water te vallen door een tekort aan specialistische ambtenaren. Van een ‘vertrek’ van ASML gaat alleen geen sprake zijn.

Nieuws over de trage aard van Project Beethoven komt vanuit Omroep Brabant. Documenten die zijn opgevraagd via de Wet open overheid (Woo) laten zien dat gemeenten grote zorgen hebben over de uitvoerbaarheid van de ‘Beethoven-deal’. De 2,43 miljard euro die door de overheid en gemeenten gezamenlijk zijn vrijgemaakt om de infrastructuur rondom ASML en andere chipspelers te versterken, kan niet direct worden omgezet in fietspaden en de beoogde ‘mobiliteitshub’.

Gedeeltelijk probleem

De gemeenten kampen met teruglopende inkomsten vanuit Den Haag, waardoor zij naar verwachting minder kunnen bouwen. Dit terwijl huisvesting (al een landelijk probleem van jewelste) juist een speerpunt is van Project Beethoven. De aanwezigheid van ASML-medewerkers heeft de huisprijzen al fors laten stijgen en de ambitieuze groei van de chipmachinebouwer zal de druk op deze markt alleen maar versterken.

De inzet van Nederland is om die ASML-groei (en die van andere chipspelers zoals NXP) in eigen land te laten plaatsvinden. Wat betreft de grote projecten: die “krijgen we uiteindelijk wel gedraaid”, aldus Best-wethouder Jan Willem Slijper. Waar het wel tegenzit, zal er sprake zijn van een vertraging van een jaar tot anderhalf jaar. Kortom: niet alles verzaakt, maar op bepaalde pijnpunten wel.

ASML ging nooit ‘weg’

Het narratief rondom Project Beethoven was nadrukkelijk om ASML en andere chipspecialisten (maar vooral ASML) te ‘behouden’. Dit is echter een misleidende stelling. ASML is een wereldwijde speler, met onder meer een grote aanwezigheid in Taiwan en (bijvoorbeeld via het overgenomen Cymer) de VS. Het staat chippartijen als TSMC en Intel nauw bij, die eveneens op selecte locaties op aarde zitten. Nederland is wat dat betreft geen hotspot voor de chipproductie zelf (noch is Europa dat), maar wel als kritieke R&D-hub en assemblagelocatie.

Toch raakt de chipindustrie steeds meer verspreid. De fictieve strekking dat ASML alle zaken vanuit het hoofdkantoor in Veldhoven regelt, ging al niet op toen het nog enigszins obscuur was. Er zijn alleen reële struikelblokken voor verdere groei in Nederland. De kritiek die voormalig ASML-CEO Peter Wennink afvuurde op zowel de Nederlandse overheid als de Europese Unie, draaide met name om groeiplannen op de middellange tot lange termijn. Project Beethoven was hierop een reactie. Een beslissing om een R&D-faciliteit te bouwen, gaat niet over één nacht ijs. De vertraging van de Beethoven-plannen zal dus niet de beslissende factor zijn voor dergelijke ambities.

In plaats van een discussie over het ‘behouden’ van ASML, dient de horizon verbreed te worden naar de Europese rol als keten in de chipindustrie. Het belang van Europa is wat dat betreft al decennia aan het afzwakken, terwijl zowel bestaande spelers (de VS, Taiwan, Zuid-Korea) als nieuwe mogendheden (m.n. Midden-Oosterse staten) gigantische bedragen toezeggen om groei te stimuleren. De Europese Chips Act is een poging op dat gebied mee te strijden, Beethoven ook. Ze mikken op andere delen van de chipindustrieketen (Beethoven op R&D, de Chips Act op productie), maar zijn beide onderdeel van een wereldwijd getouwtrek. Het belang van een plan als Beethoven gaat daarbij niet om het ‘behouden’ van een kritieke chipspeler, maar om het terugwinnen van terrein.

Lees ook: Hoe ASML de spil van de chipwereld werd