Het kabinet is volgens meerdere bronnen bezig met wetgeving die Chinese studenten kan weren van universiteitscurricula die van doen hebben met chiptechnologie en andere gevoelige informatie. De Chinese overheid eist met de China Scholarship (CSC)-beurs dat studenten hun loyaliteit aan de Communistische Partij uitspreken, zich melden bij de plaatselijke ambassade en binnen twee jaar terugkeren naar eigen land. Minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) komt dit jaar nog met zijn bevindingen naar de Tweede Kamer.
Dat het tussen China en het Westen niet koek en ei is, blijkt de laatste jaren steeds meer. Zo zette de Huawei-affaire van 2019 een stokje voor de uitzet van 5G-netwerken met Chinese hulp, is TikTok de afgelopen maanden door steeds meer partijen verboden en wordt ASML-technologie inmiddels weggehouden bij China. Alledrie de voorbeelden weerspiegelen de voornaamste pijnpunten voor westerse landen: het gevaar dat het land belangrijke informatie rooft en zorgen over spionage vanuit Beijing.
Vorige maand kwam Trouw al met het nieuws dat Nederlandse universiteiten Chinese beurspromovendi steeds vaker weren. Volgens de Financial Times en Bloomberg is er daarnaast meer actie vanuit de overheid aanstaande. Hoewel er wetgeving op komst is die als doelstelling heeft om China’s informatiewinning via onderwijs in te perken, zal de naam van het land mogelijk ontbreken.
Screening zonder specifiek doelwit
Tegenover Bloomberg bevestigde het Ministerie van OCW dat het bezig is met het verplicht ‘screenen’ van studenten en onderzoekers die zich in gevoelige onderwerpen verdiepen. Denk niet alleen aan IT maar ook studies gerelateerd aan defensie. Vooralsnog is het zo dat universiteiten grotendeels zelf mogen bepalen welke selectieprocedure ze aanhouden als het gaat om internationale studenten.
De toekomstige screening zou niet specifiek op een bepaald land gemikt zijn maar algemeen gelden. Het is echter wel duidelijk waarom een dergelijke stap juist nu gemaakt wordt.
Nederland weerde al de verkoop van geavanceerde ASML-machines, die wereldwijd cruciaal zijn voor de productie van computerchips. Deze stap kon rekenen op felle kritiek vanuit China, met de suggestie dat er gevolgen voor zouden zijn. Echter is die stap niet zomaar gezet: ASML had al te maken met een Chinese ex-medewerker die gevoelige informatie had gestolen.
Daarnaast zijn de zorgen vanuit de Nederlandse overheid over China ook expliciet. Zo is in de Veiligheidsstrategie voor het Koninkrijk der Nederlanden (PDF) te lezen dat het land net als o.a. Rusland als een dreiging wordt gezien voor de nationale veiligheid.
Informatie delen én beschermen
Het universiteitswezen is overwegend gebaat bij openheid. De brede beschikbaarheid van onderzoek is dan ook onmiskenbaar essentieel. Studenten in welke onderwijsrichting dan ook moeten toegang hebben tot hoogwaardig bronmateriaal en een breed curriculum om zo goed mogelijk opgeleid te worden.
Daarom is het niet gek dat men bij TU Eindhoven bijvoorbeeld de handen meermaals ineen heeft geslagen met ASML. Zo komt er op den duur een grote onderzoeksfaciliteit met plaats voor zowel ASML-medewerkers als universiteitslieden. Ook al zijn deze twee groepen van elkaar afgesloten, blijft het zo dat de chipmachinefabrikant zich meer openstelt dan strikt noodzakelijk is. Een lastige kwestie, aangezien het óók de touwtjes in handen moet houden wat betreft informatiebescherming.
Echter zal het universitair beleid daar ook op in moeten spelen. We hebben TU Eindhoven en ook TU Delft gevraagd naar hun mening over het beschermen van gevoelige informatie en zullen dit commentaar toevoegen als het binnen is gekomen. Hoe dan ook heeft ASML laten weten dat het de huidige nieuwsberichten nog te voorbarig vindt om op te reageren.
Eigen belangen
Het ziet ernaar uit dat de Nederlandse overheid het heft in eigen handen wil nemen wat China-beleid betreft. Het ASML-verbod leek deels tot stand te zijn gekomen door druk van Amerikaanse hoek. Zoals binnen de EU eveneens lastig blijkt te zijn, is het moeilijk om als westers front een coherente koers te bevaren wat China betreft. Immers heeft elke speler weer een ander belang bij de handelsrelatie die het met het land onderhoudt. Voor Nederland is China van groot belang wat dat betreft, maar hetzelfde geldt voor de VS. Daar stipte Bloomberg aan dat het aantal visum-uitkeringen voor Chinese studenten met 50 procent gedaald was in de eerste helft van 2022 ten opzichte van de visums van vóór de coronapandemie. Wellicht dat we hetzelfde zien gebeuren in Nederland, nu universiteiten zelf al minder snel in zee gaan met CSC-ondersteunde studenten.
Lees ook: Bespioneert China ons via TikTok?
17 uur geleden
